Borstvoeding – advies en uitleg van de verloskundige

Of u nu een bewust alleenstaande moeder, lesbisch stel of een heterostel bent, het is niet gegarandeerd dat uw baby direct begint te drinken. Het kan een poosje duren voordat de baby de juiste zuigtechniek heeft geleerd en dat de moeder leert dat haar melk goed genoeg is voor de baby. Wanneer u borstvoeding geeft, is het niet mogelijk om te zien hoeveel melk de baby krijgt, daarom moet u erop vertrouwen dat uw baby de nodige voeding krijgt.

Sommige mensen kunnen zich zorgen maken door de onzekerheid over hoeveel melk de baby krijgt, zelfs als de baby het goed doet en aankomt. Ik raad aan om u voor de geboorte voor te bereiden op borstvoeding door erover te lezen, zodat u op de hoogte bent van het proces en wat er in uw lichaam gebeurt wanneer de baby geboren is en de melk begint te komen. U kunt meer lezen over hoe u zich kunt voorbereiden op borstvoeding en de eerste keer dat u het doet in het blogbericht "De eerste weken na de geboorte".

Moedermelk

Uw moedermelk is speciaal samengesteld voor uw baby. De melk wordt aangepast aan de behoeften van uw baby en bevat alle voedingsstoffen en vloeistoffen die uw baby nodig heeft. Moedermelk is de beste voeding voor uw baby en borstvoeding heeft een groot aantal gezondheidsvoordelen voor zowel moeder als kind.

Omdat de moedermelk zich aanpast aan de behoeften van uw baby, bevat deze alle belangrijke vitamines, mineralen en antistoffen die uw baby nodig heeft. Onderzoek heeft aangetoond dat moedermelk verder de kans op astma, allergieën en middenoorontsteking verkleint, en dat vrouwen die borstvoeding geven minder kans hebben op het ontwikkelen van postnatale depressie, een kleinere kans hebben op borstkanker of baarmoederhalskanker en mogelijk minder kans op diabetes type 2.

De eerste melk die direct na de geboorte verschijnt, wordt colostrum genoemd. Colostrum is een dikke, gelige vloeistof met een hoog eiwitgehalte en bevat antistoffen die helpen om het immuunsysteem van uw baby direct vanaf de geboorte te versterken. Het colostrum komt in kleine hoeveelheden en gaat na een paar dagen over in de echte melk. De echte moedermelk is dunner en witter van kleur dan het colostrum. U zult het verschil voelen in uw borsten wanneer de echte melk begint te komen. Uw borsten worden groter en zwaarder, en de bloedvaten zullen beter zichtbaar worden. Het kan voor uw baby moeilijk worden om goed aan te happen rond de tepel omdat de borsten erg vol en hard worden. Daarom kan het in het begin wat extra werk kosten, maar wanneer de hoeveelheid melk zich aan de behoefte van uw baby heeft aangepast, zal het makkelijker worden.

Als het te moeilijk is voor de baby om aan te happen, kunt u met de hand wat melk afkolven zodat de borst zachter wordt. Denk eraan dat u uw borsten niet te veel met de hand of met een borstkolf stimuleert, aangezien dat uw melkproductie kan verhogen. Moedermelk werkt op vraag en aanbod. Hoe meer de baby drinkt of hoe meer u kolft, hoe meer melk u produceert. Op die manier komt u uiteindelijk uit op precies de hoeveelheid melk die u baby nodig heeft.

Wat gebeurt er al de moedermelk niet komt?

Als de moedermelk niet op gang komt binnen 3-4 dagen na de geboorte, is het belangrijk om actief iets te doen om de productie te verhogen. Het kan zijn dat de melkproductie niet op gang komt doordat de baby de verkeerde zuigtechniek heeft of omdat u te laat met borstvoeding begonnen bent. Om de melkproductie de beste kans van slagen te geven is het belangrijk om binnen zes uur na de geboorte met borstvoeding te beginnen. Het gebruik van fopspenen of borstkolf kan de melkproductie ook beïnvloeden doordat de borst niet genoeg wordt gestimuleerd. 

Andere redenen dat de melk niet binnen 3-4 dagen komt zijn onder andere:

• Fysieke of mentale stress
• Veel bloedverlies na de geboorte
• Gecompliceerde geboorte of keizersnee
• De baby was niet binnen zes uur na de geboorte op de borst gelegd
• De moeder heeft last van PCOS
• Stofwisselingsziekte bij de moeder
• Borstoperatie

Als de zuigtechniek niet goed is, is het belangrijk om die zo snel mogelijk te corrigeren. Het kan nodig zijn om de hulp in te roepen van een lactatiekundige of een verloskundige die kan helpen om de mond van de baby in de juiste positie rond te tepel te krijgen. Daarnaast kan het een goed idee zijn om wat af te kolven om uw melkproductie te verhogen. Begin na elke voeding te kolven van beide borsten, zodat u geen melk van de baby neemt, maar dat u wel de borst stimuleert bij het beëindigen van de voeding.

Wat is het verschil tussen voormelk en achtermelk?

Moedermelk kan worden onderverdeeld in voormelk en achtermelk. Wanneer de melk is aangemaakt wordt deze opgeslagen in de melkklieren en wordt de melk "gescheiden" zodat de vetdeeltjes dieper in de melkklieren komen waardoor de vloeibare melk in de klieren minder vet bevat. Wanneer de melk begint te komen, komt de voormelk met een lager vetpercentage eerst, gevolgd door de dikke achtermelk met een hoog vetpercentage wanneer de melkklieren helemaal worden geleegd.

Het verschil tussen de voor- en achtermelk is te zien aan de kleur. De dunne voormelk is melkwit met een blauwe tint. Dat komt door het lage vetpercentage. De dunne melk kan worden vergeleken met magere melk. De dikke achtermelk heeft een gebroken witte kleur en kan worden vergeleken met volle melk.

Voor het gewicht van de baby is het belangrijk dat hij/zij de vette, eiwitrijke melk krijgt die aan het einde van de borstvoeding komt. Het is daarom van belang dat uw baby eerst de ene borst leegdrinkt voordat u van kant wisselt. Uw baby moet harder werken om de achtermelk te krijgen en het kan zijn dat u voelt hoe de zuigtechniek van uw baby verandert tijdens de voeding.

Hoe vaak moet ik mijn baby voeden?

Er zijn geen specifieke regels voor wanneer en hoelang uw baby borstvoeding moet krijgen. Maar in het algemeen moet een pasgeboren baby minimaal acht keer per dag gevoed worden. Geef de baby altijd toegang tot de borst en bied deze aan zodra hij/zij laat merken honger te hebben.

Vroeger was de consensus bij zorgverleners dat een baby elke 3-4 uur borstvoeding zou moeten krijgen. Maar dat is gewoon onjuist en niet waar. Een baby moet altijd toegang tot de borst hebben omdat borstvoeding heel veel positieve effecten heeft naast het geven van voeding. Het dient om de baby te troosten als die rusteloos is, moet huilen of gewoon dichtbij wil zijn. Het is belangrijk om de baby nooit de mogelijkheid tot borstvoeding te ontzeggen. Uit recent onderzoek blijkt dat de maag van pasgeborenen profijt heeft van regelmatige borstvoeding en dat elk uur of vaker de borst geven helemaal niet ongebruikelijk is. De maag van een pasgeborene is erg klein en kan geen grote hoeveelheden melk bevatten. Regelmatig de borst geven is daarom echt nodig. Daarnaast wordt moedermelk sneller verteerd en om de bloedsuikerspiegel op peil te houden, zal de baby regelmatig om een voeding vragen. Regelmatig voeden is zodoende GEEN teken van te weinig melk of te weinig voedingsstoffen in de melk, maar betekent gewoon dat de baby gezond is.

De Nationale Gezondheidsraad adviseert ook om zuigelingen volledig borstvoeding te geven tot ze 6 maanden oud zijn en deels borstvoeding te geven gedurende 12 maanden of langer.

Hoe zorg ik dat mijn baby voldoende moedermelk krijgt?

Tijdens de eerste paar weken geeft de inhoud van de luier aan of uw baby voldoende moedermelk krijgt. Wanneer u minimaal vijf of zes plasluiers per dag heeft en elke dag ontlasting, dan gaat het de baby goed. Daarnaast zou de ontlasting tijdens de eerste vier of vijf dagen na de geboorte van kleur moeten veranderen. Na zes weken zou uw baby elke dag volle luiers moeten hebben. Maar als uw baby alleen de voormelk krijgt, kan er tot wel twee weken tussen de poepluiers zitten. Dat komt doordat de moedermelk speciaal samengesteld is voor uw baby en het lichaam daarom alle moedermelk verteert.

Te weinig melk

Veel nieuwe moeders maken zich op een bepaald moment zorgen over hun melkproductie en of ze genoeg melk hebben om hun baby te voeden. De meeste vrouwen hoeven zich geen zorgen te maken, maar bij sommigen zal het een reden zijn om te stoppen met borstvoeding.

De volgende dingen kunnen wijzen op te weinig melk:

• Weinig natte luiers en weinig luiers met ontlasting
• Het kind is lethargisch en passief
• De grote fontanel boven op het hoofdje van de baby is ingezakt
• Weinig gewichtstoename of gewichtsverlies
• Gebrek aan welzijn

Als u te maken heeft met bovenstaande tekenen, raad ik aan om contact op te nemen met een verloskundig of lactatiekundige. Er zijn verschillende dingen die u kunt doen om de melkproductie te verhogen. De reden voor het hebben van te weinig melk ligt vaak aan de hoeveelheid melk die uit de borst wordt gehaald. Wanneer de melk uit de melkklieren wordt gehaald, krijgen de hersenen een seintje dat er meer melk moet worden aangemaakt. Maar als de borst niet helemaal leeg wordt gemaakt, zal het signaal voor meer melk niet worden gegeven.

De volgende problemen kunnen ook een reden zijn voor te weinig melk:

• Een borstvoedingshouding waarbij de baby niet goed kan aanhappen aan de tepel
• Een zuigtechniek die mogelijk gecompliceerd is door een te kort tongriempje of spanning in de wangen
• Stresshormonen die de toeschietreflex van de melk tegenhouden
• Te weinig voedingen
• Te lange periodes van slaap, met name 's nachts
• Aanvulling met flesvoeding zonder te kolven
• Het gebruik van fopspenen

Het belangrijkste is om de melkproductie op gang te brengen en een signaal naar hersenen te sturen om meer melk te maken. Dat kan op veel manieren. Een van die manieren is om huid op huid te liggen met de baby, dat triggert de hormonen die nodig zijn om melk te produceren. Bied uw baby de borst zo vaak mogelijk aan en wissel regelmatig van kant zodat de borsten gestimuleerd worden om meer melk aan te maken. Daarnaast kan het een idee zijn om te kolven met een borstkolf of met de hand. Doe dat direct na de borstvoeding, zodat u geen melk van de baby neemt, maar in plaats daarvan de borst leegmaakt om zo te stimuleren dat er meer wordt geproduceerd.

Het is ook belangrijk om te weten dat zachte borsten NIET per se een teken zijn dat er te weinig melk is, maar eerder dat de melkproductie zich heeft aangepast naar de juiste hoeveelheid voor uw baby. 

Kan ik flesvoeding gebruiken als aanvulling op de borstvoeding?

Flesvoeding is een aanvulling op borstvoeding met een lage melkproductie of voor baby's die helemaal geen borstvoeding krijgen. Flesvoeding wordt gemaakt van koemelk die is behandeld en waaraan ijzer en andere voedingsstoffen zijn toegevoegd die in de moedermelk zitten. De concentratie voedingsstoffen van flesvoeding is echter hoger, omdat ze niet zo goed worden opgenomen als de stoffen in moedermelk. De extra voedingsstoffen worden afgevoerd in de urine en zijn niet schadelijk voor de baby. Flesvoeding lijkt erg op moedermelk en het is belangrijk om te weten dat het helemaal niet erg is om flesvoeding te gebruiken als de borstvoeding niet lukt. Uw baby krijgt voor het grootste deel dezelfde voedingsstoffen als wanneer hij/zij de borst zou krijgen. Als jonge moeder kun je je schamen en kan het voelen als een mislukking wanneer de borstvoeding niet goed gaat. Het is belangrijk om te bedenken dat iedereen anders is en dat het geven van borstvoeding iemand geen betere moeder maakt.

Als u begint met aanvullen met flesvoeding, bestaat de kans dat de melkproductie afneemt wanneer de baby minder de borst krijgt. Het lost zodoende niet het probleem van te weinig melk op, aangezien de melkproductie gebaseerd is op de vraag van de baby. Er zijn andere manieren om aan te vullen met flesvoeding tijdens de borstvoeding als u merkt dat het kind niet genoeg te drinken krijgt. Dat zou een Lact-Aid-systeem kunnen zijn of achteraf flesvoeding geven in een bekertje. Een lactatiekundige kan u hierbij helpen.

Als u ervoor kiest om borstvoeding aan te vullen met een flesje, maar u wel de borst wilt blijven geven en de melkproductie op gang wilt houden, kan het goed zijn om een borstkolf te gebruiken. Door te kolven, houdt u de vraag naar melk in stand en blijft de productie op peil.

Een andere uitdaging van het beginnen met flesvoeding kan zijn dat uw baby de borst gaat weigeren, aangezien de melk gemakkelijker toegankelijk is uit de fles. De baby raakt er dan aan gewend om minder hard te werken voor de melk, waardoor de baby de voorkeur aan de fles kan geven in plaats van aan de borst. Bij pasgeboren baby's kan het bovendien de zuigtechniek van de baby verstoren doordat de techniek voor het zuigen aan een fles anders is dan bij de borst. Het kan beter zijn om de aanvulling uit een bekertje te geven in plaats van een fles, zodat de baby geen verschillende manier van zuigen hoeft te ontwikkelen.

Bij oudere baby's waarbij de borstvoeding goed ontwikkeld is, geeft het vaak niet om af en toe een flesje te geven in plaats van de borst. Dat is niet iets wat de melkproductie beïnvloedt, tenzij het dagelijks gebeurt. Dan zal de melkproductie afnemen omdat de baby een voeding minder uit de borst krijgt.

Kan ik borstvoeding blijven geven als ik besmet ben met COVID-19?

Ja. Sterker nog, de Nationale Gezondheidsraad en de WHO raden juist aan om borstvoeding te blijven geven bij een coronabesmetting, aangezien er meer voor- dan nadelen zijn. Het is belangrijk dat u zich NIET isoleert van het kind en het kind de nodige nabijheid en geborgenheid blijft geven.

Er is geen onderzoek waaruit blijkt dat het coronavirus aanwezig is in de moedermelk. U hoeft zich daarom geen zorgen te maken en u hoeft niet te stoppen met borstvoeding vanwege het gevaar voor een coronabesmetting.

Sommige moeders ervaren dat hun melkproductie afneemt wanneer ze een virus onder de leden hebben. Dat is normaal en de melkproductie zal weer omhoog gaan wanneer u beter bent. Het is belangrijk om voor uzelf te blijven zorgen met voldoende vloeistoffen en rust wanneer u ziek bent.

UNICEF en de vereniging van verloskundigen hebben de volgende richtlijnen opgesteld voor als u besmet bent met COVID-19 en u een pasgeboren baby borstvoeding geeft:

• Geef borstvoeding als daarom wordt gevraagd
• Volg de algemene hygiëne-adviezen zoals handen wassen, enz.
• Maak uw borsten schoon met water en zeep voordat u een voeding geeft
• Draag een mondkapje tijdens de borstvoeding of ander nauw contact met uw baby om de kans op besmetting te verkleinen

Het wordt ook aanbevolen om u te vaccineren tegen COVID-19 wanneer u borstvoeding geeft. Geen van de door de WHO goedgekeurde vaccins die momenteel worden gebruikt bevatten levende virusdeeltjes, dus er bestaat geen gevaar om het virus over te dragen op uw baby via de moedermelk.